Erich Mendelsohn, niemalże ikona architektury XX wieku, urodził się 21 marca 1887 roku w Allenstein, a zmarł 15 września 1953 roku w San Francisco. Był architektem niemieckim o żydowskich korzeniach, który w znaczący sposób wpłynął na rozwój nowoczesnej architektury.
Mendelsohn był wybitnym reprezentantem nurtów takich jak modernizm oraz art déco, a jego twórczość odznaczała się również wpływami stylu streamline moderne. Jego najbardziej rozpoznawalne projekty powstały w ikonicznym stylu ekspresjonistycznym, który nadawał wyjątkowego charakteru jego pracom.
Życiorys
Wczesne lata
Erich Mendelsohn, znany architekt, przyszedł na świat w 1887 roku w Olsztynie (ówczesnym Allenstein), który znajdował się w Prusach Wschodnich. Był piątym dzieckiem w rodzinie żydowskiego kupca Davida Mendelsohna oraz modystki Emmy Ester z domu Jaruslawsky. W latach 1893-1907 kształcił się w tamtejszej szkole podstawowej i gimnazjum humanistycznym. Następnie kontynuował edukację na Uniwersytecie Ludwika i Maksymiliana w Monachium, gdzie studiował ekonomię, koncentrując się na przygotowaniu do zawodu kupca. W 1908 roku zainicjował swoje studia architektoniczne na Uniwersytecie Technicznym w Berlinie, gdzie jego zainteresowania zwróciły się ku syjonizmowi, co zaowocowało przystąpieniem do Związku Syjonistycznego w Niemczech.
W 1910 roku przeniósł się znów do Monachium, aby kontynuować naukę na politechnice. Wykłady, które prowadził dla niego znany architekt Theodor Fischer, miały znaczący wpływ na rozwój jego stylu. W swoich projektach Mendelsohn odrzucał historyzm i secesję, a jego prace były inspirowane lokalnym kontekstem topograficznym oraz kulturowym. W 1912 roku uzyskał dyplom architekta.
Zanim zdobył uznanie w dziedzinie architektury, Mendelsohn zaangażował się w różnorodne formy artystyczne. Zajmował się malarstwem olejnym, grafiką, tworzeniem dekoracji do wystaw oraz projektowaniem strojów na bale karnawałowe. W Monachium zaprzyjaźnił się z członkami grup ekspresjonistycznych, takich jak Błękitny Jeździec (Der Blaue Reiter) oraz Die Brücke. W 1911 roku, w trakcie studiów, olsztyńska gmina żydowska zwróciła się do niego z prośbą o zaprojektowanie domu przedpogrzebowego przy kirkucie. Dwa lata później powstał jego pierwszy projekt – dom przedpogrzebowy „Bet Tahara”.
W latach 1912-1914 prowadził własne biuro architektoniczne w Monachium. W 1915 roku wziął ślub z Luise Maas, wykształconą wirtuozką wiolonczeli, z której małżeństwa narodziła się córka Marie Luise Esther. Dzięki żonie Mendelsohn miał okazję poznać astrofizyka Erwina Freundlicha, który współpracował przy realizacji projektu Wieży Einsteina, a także producentów kapeluszy z Luckenwalde. W czasie I wojny światowej służył w armii, lecz nie zaprzestał zajęć związanych z architekturą, tworząc wówczas liczne szkice.
Kariera zawodowa
Po powrocie z frontu pod koniec 1918 roku, Mendelsohn otworzył biuro architektoniczne w Berlinie, które szybko zdobyło reputację dzięki jego wcześniejszym udanym realizacjom. W ciągu krótkiego czasu zatrudniał czterdziestu pracowników, w tym Richard Neutrę i Juliusa Posenera. W tym okresie zrealizował wiele znanych projektów, w tym domy towarowe w Norymberdze, Stuttgarcie i Wrocławiu. W 1923 roku jego biuro było odpowiedzialne za przebudowę siedziby wydawnictwa Rudolfa Mossego w Berlinie, a w latach 1927-1928 zrealizowano projekt cmentarza żydowskiego w Królewcu.
W latach 1921-1922 Mendelsohn przeszedł poważną chorobę, w wyniku której stracił lewe oko, co miało wpływ na jego dalsze życie. W 1923 roku odbył podróż do Palestyny, a potem jeszcze kilkakrotnie odwiedzał Związek Radziecki, Korsykę, Grecję i Norwegię, co znacząco wpłynęło na jego twórczość. W 1924 roku opublikowany został zeszyt poświęcony jego twórczości w serii Wasmuths Monatshefte für Baukunst, a razem z wielkimi architektami epoki, Ludwigiem Miesem van der Rohe i Walterem Gropiusem, założył grupę artystyczną Der Ring.
Podczas swoich podróży do Ameryki Mendelsohn zainspirował się nowoczesnymi tramwajami oraz transatlantykami, poznając również Franka Lloyda Wrighta. W trakcie wystąpień wykładowych w krajach takich jak Holandia, Francja, Szwajcaria i Hiszpania, projektował różnorodne budynki. W 1926 roku, dzięki swoim osiągnięciom, nabył willę w Berlinie, a w latach 1928-1930 wybudował własny dom na rozległym terenie, w którym pomieściła się również jego kolekcja dzieł Amédée Ozenfanta. Publikacja jego domu rysowała kontrowersje w środowisku architektonicznym Berlina.
W 1933 roku Mendelsohn, z powodu pochodzenia żydowskiego, początkowo wyemigrował do Holandii, a następnie przeniósł się do Anglii, gdzie osiedlił się w Londynie. W wyniku politycznych represji nazistowskich jego majątek został przejęty, a Mendelsohn został wykreślony z listy Związku Architektów Niemieckich oraz usunięty z Pruskiej Akademii Nauk. W Anglii rozpoczął współpracę z architektem Serge’em Chermayeffem oraz nawiązał znajomość z Chaima Weizmana, co doprowadziło do realizacji projektów w Palestynie. W 1934 roku otworzył biuro w Jerozolimie i po otrzymaniu brytyjskiego obywatelstwa w 1937 roku zmienił imię na Eric. Po pewnym czasie znów przeniósł się do Jerozolimy.
Początek lat 40. XX wieku spędził podróżując po Stanach Zjednoczonych, a kilka lat później osiedlił się w Nowym Jorku, gdzie do końca II wojny światowej ograniczył swoje działania do wykładów i publikacji ze względu na status imigranta. Pełnił też rolę doradcy rządu USA. W 1945 roku osiedlił się w San Francisco, gdzie wkrótce uzyskał amerykańskie obywatelstwo. Zmarł 15 września 1953 roku na skutek choroby nowotworowej, pozostawiając po sobie bogatą spuściznę architektoniczną, do końca życia aktywnie pracując jako architekt stanu Kalifornia.
Wybrane dzieła
Erich Mendelsohn, wybitny architekt, stworzył wiele znaczących budowli, które do dziś zachwycają swoim nowatorskim podejściem do formy i funkcji. Oto niektóre z jego najbardziej znanych prac:
- 1911–1913 – dom przedpogrzebowy „Bet Tahara” w Olsztynie,
- 1920–1922 – wieża Einsteina w Poczdamie, będąca obserwatorium astronomicznym,
- 1921 i 1922 – dom tekstylny Weichmanna w Gliwicach,
- 1921–1923 – budynek fabryki kapeluszy Friedrich Steinberg, Herrmann & Co w Luckenwalde,
- 1921–1923 – przebudowa i rozbudowa budynku Mossehaus w Berlinie,
- 1925 i 1926 – dom towarowy Schocken w Norymberdze,
- 1926–1928 – dom towarowy Schocken w Stuttgarcie,
- 1926–1937 – Fabryka Czerwonego Sztandaru w Petersburgu,
- 1927 i 1928 – dom towarowy Rudolfa Petersdorffa przy ulicy Szewskiej we Wrocławiu,
- 1927–1930 – dom towarowy Schocken w Chemnitz,
- 1928–1932 – Columbushaus na placu Poczdamskim w Berlinie,
- 1932 i 1933 – dom handlowy Bachner w Ostrawie,
- 1934 i 1935 – De La Warr Pavilion w Bexhill-on-Sea (we współpracy z Serge’em Chermayeffem),
- 1935 i 1936 – Weizmann House w Rechowot,
- 1937 i 1938 – szpital rządowy w Hajfie,
- 1947–1951 – park Synagogue w Cleveland Heights.
Oceń: Erich Mendelsohn