Dom Oczyszczenia, znany również jako Bet Tahara, to niezwykle istotny obiekt w historii Olsztyna, który pełnił funkcję domu przedpogrzebowego dla gminy żydowskiej. Został on zbudowany w 1913 roku, a jego architektem był Erich Mendelsohn, uznawany za jednego z największych innowatorów w dziedzinie architektury tego okresu.
Budowa ta świadczy o znaczeniu kultury żydowskiej w Olsztynie i pokazuje, jak ważne były tradycje związane z pochówkiem. Dom Mendelsohna jest nie tylko przykładem wyjątkowej architektury, ale również świadectwem dawnych zwyczajów i wartości społeczności żydowskiej w tym regionie.
Historia
Obiekt, o którym mowa, stanowi nie tylko pierwsze dzieło Mendelsohna, ale również ostatnią zachowaną pamiątkę po gminie oraz ludności żydowskiej w Olsztynie. Jego usytuowanie przy zdewastowanym w końcówce lat 60. XX wieku cmentarzu żydowskim, przy obecnej ulicy Zyndrama z Maszkowic, nadaje mu wyjątkowego charakteru. Do 1996 roku wnętrza budynku pełniły funkcję Archiwum Państwowego.
Obecnie budynek jest własnością Fundacji Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego, która udostępniła go Fundacji „Borussia”. Przekształcono go na centrum kultury, mianowicie Centrum Dialogu Międzykulturowego oraz muzeum architekta.
Oficjalne otwarcie Domu Mendelsohna miało miejsce 21 marca 2013 roku, a termin ten zbiegł się z 126. rocznicą urodzin projektanta obiektu. Warto dodać, że w październiku 2024 roku Fundacja Borussia została uhonorowana Nagrodą Specjalną POLIN 2024, między innymi za działania mające na celu uratowanie unikatowego budynku Bet Tahary od zapomnienia i zniszczeń.
Konserwacja
W przypadku omawianego obiektu konserwacja stanowiła niezwykle złożone zadanie, głównie z uwagi na liczne przebudowy oraz zły stan techniczny, w którym znajdował się budynek. Co więcej, brak archiwalnej dokumentacji dodatkowo komplikował prowadzone prace. W roku 2006 zrealizowano pierwsze badania konserwatorskie, a także przeprowadzono remont dachu, natomiast zakończenie dokumentacji nastąpiło trzy lata później, w 2009.
Sala główna przeszła intensywny proces renowacji, który zrealizowali wykwalifikowani konserwatorzy, wspierani przez wolontariuszy. Środki na te działania pochodziły zarówno z budżetu samorządowego Olsztyna, jak i od berlińskiej fundacji „Pamięć, Odpowiedzialność i Przyszłość”. W ramach prac najpierw usunięto wtórny strop oraz filary, co doprowadziło do odkrycia oryginalnej kopuły z zachowanymi mozaikami oraz malowidłami.
Kolejnym istotnym krokiem była konserwacja podłogi z lastriko, na której widniała gwiazda Dawida. Dalsze roboty konserwatorskie zostały wsparte funduszami unijnymi, a w latach 2010-2011 wsparcie udzieliła także Wspólnota Kulturowa „Borussia”. W ramach tych działań z europejskich funduszy odtworzono pierwotne otwory okienne i drzwiowe, wymieniono stolarkę, a także przeprowadzono gruntowny remont posadzki. Usunięto również wtórne warstwy na ścianach, a także zrekonstruowano tynki, mozaiki i polichromie, co przywróciło budynkowi jego dawny blask.
Przypisy
- POLIN 2024 dla olsztyńskiej Borussii. mojemazury.pl, 30.10.2024 r. [dostęp 04.11.2024 r.]
- Rejestr zabytków nieruchomych – województwo warmińsko-mazurskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30.09.2024 r., s. 119 [dostęp 29.09.2015 r.]
- miasto Olsztyn, Olsztyński ślad Ericha Mendelsohna, folder turystyczny, Olsztyn, 2023
- B. Grygo: Otwarcie Domu Mendelsohna. www.borussia.pl, 21.03.2013 r. [dostęp 26.03.2013 r.]
- Ewa Mazgal: Potrzeba milionów na remont Bet Tahara. www.gazetaolsztynska.pl, 22.06.2009 r. [dostęp 27.08.2009 r.]
- Tomasz Kurs: Dom pogrzebowy, czyli skarb na ul. Zyndrama. gazeta.pl Olsztyn, 27.12.2007 r. [dostęp 27.08.2009 r.]
- Jerzy Pantak: Pod sklepieniem Bet Tahara. Olsztyn24.com, 27.12.2007 r. [dostęp 27.08.2009 r.]
- a b Program „Dom Mendelsohna”. borussia.pl. [dostęp 29.09.2015 r.]
- Fundacja Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego: 2005-01-12 Olsztyn. fodz.pl, 12.01.2005 r. [dostęp 27.08.2009 r.]
Pozostałe obiekty w kategorii "Obiekty religijne":
Cmentarz komunalny w Olsztynie | Kaplica Jerozolimska w Olsztynie | Cmentarz żydowski w OlsztynieOceń: Dom przedpogrzebowy w Olsztynie