Marek Załęski

---

Życiorys

Marek Załęski pochodził z rodziny o bogatych tradycjach zawodowych. Jego ojciec, Stanisław Załęski, był mistrzem krawieckim, a matka Daniela, pielęgniarka z Gronostajskich, w latach 50. przybyli z ziemi mazowieckiej oraz łomżyńskiej na tzw. Ziemie Odzyskane. Motivacją ich przybycia była chęć znalezienia zatrudnienia. Matka Marka miała wykształcenie pielęgniarskie i przez wiele lat pracowała na oddziale pulmonologicznym w Wojewódzkim Specjalistycznym Szpitalu Dziecięcym w Olsztynie. Swą pracę w tej instytucji zakończyła w momencie, gdy w 1984 roku otrzymała złotą Odznakę Honorową „Zasłużony dla Warmii i Mazur”.

Dziadek Marka, Adolf Załęski, był zmuszony pełnić służbę w wojsku carskim. W trakcie I wojny światowej w ramach przymusowego poboru rekrutów z Królestwa Polskiego był żołnierzem. Podczas II wojny światowej, w latach 1941-42, w rodzinnej wsi Rząśnik Szlachecki, niósł pomoc uciekinierom, którzy uciekali z Stalagu 324. To miejsce było uznawane za jeden z największych obozów dla jeńców radzieckich w Generalnym Gubernatorstwie, usytuowanym we wsi Grądy, w pobliżu Ostrowi Mazowieckiej.

Marek Załęski swoje pierwsze kroki w edukacji stawiał w Olsztynie, gdzie ukończył III Liceum Ogólnokształcące im. Mikołaja Kopernika w klasie biologiczno-chemicznej. Po zakończeniu nauki w szkole średniej, podjął się studiów medycznych w latach 1977-1983, zdobywając dyplom na Wydziale Lekarskim Akademii Medycznej w Białymstoku w dniu 24 listopada 1983 roku. Po rocznym stażu podyplomowym w ZOZ w Olsztynie w 1984 roku rozpoczął pracę jako chirurg pediatra na Oddziale Chirurgii Dziecięcej w Wojewódzkim Szpitalu Dziecięcym.

W 1988 roku uzyskał specjalizację z chirurgii dziecięcej 1 stopnia, a cztery lata później, w 1992 roku, specjalizację 2 stopnia w zakresie urologii dziecięcej. W 1993 roku odbył staże związane z chirurgią i urologią pediatryczną w Pontchaillon-Rennes we Francji oraz w ośrodkach chirurgii dziecięcej w Stanach Zjednoczonych, wspieranych przez USAid. Ukończył również kurs PHARE z Zarządzania i Szkoły Zdrowia Publicznego w Łodzi.

Marek Załęski w latach 1989-1990 angażował się w działania „Solidarności” wśród lekarzy, pełniąc funkcję przewodniczącego Sekcji Służby Zdrowia przy Zarządzie Regionu NSZZ „Solidarność”. W 1988 roku, współpracując z weterynarzem Mirosławem Obijalskim, wykonał nowatorską operację psa, wykorzystując technikę operacyjną, znaną z chirurgii dziecięcej. Zabieg dotyczył przypadków rozszczepu wargi i podniebienia, stanowiących wcześniejsze nowości w piśmiennictwie weterynaryjnym. Metoda ta znalazła zastosowanie w ginekologii i położnictwie weterynaryjnym po dziś dzień.

W kwietniu 2020 roku, pośmiertnie uhonorowany został Odznaką „Zasłużony Lekarz Warmii i Mazur”.

Warmińsko-Mazurska Izba Lekarska

Marek Załęski był kluczową postacią w kształtowaniu się niezależnego samorządu zawodowego lekarzy na Warmii i Mazurach, a także pełnił funkcję sekretarza w pierwszej Warmińsko-Mazurskiej Izbie Lekarskiej. Już od samego początku był zaangażowany w działania grupy lokalnych liderów zmierzających do stworzenia autonomicznej izby lekarskiej w Olsztynie, stawiając opór próbom przyłączenia jej do Białegostoku czy Gdańska.

W skład grupy działaczy, z którymi współpracował Załęski, weszli uznani specjaliści, tacy jak chirurg Władysław Lipecki, psychiatra Tadeusz Matuszewicz, analityk Andrzej Skrobacki, ginekolog Marek Stefanowicz oraz chirurg Maria Świetlik. Ich determinacja doprowadziła do powołania własnej regionalnej izby poprzez wyłonienie delegatów, którzy zaprezentowali koncepcję na I Krajowym Zjeździe Lekarzy w maju 1989 roku w Poznaniu. To właśnie Załęski został wybrany jako delegat na to ważne spotkanie.

Pomysł utworzenia izby napotkał na wiele oporów, ponieważ istniały obawy o ewentualne rozdrobnienie samorządu zawodowego. Na początku planowano, aby izby lekarskie powstawały jedynie w miastach, w których mieściły się Akademie Medyczne, co z góry ograniczało ich ilość oraz liczebność członków. Ostatecznie jednak, Marek Załęski objął funkcję pierwszego sekretarza izby w jej pierwszej kadencji.

Początkowe działania izby skupiały się na budowaniu struktury samorządu oraz współpracy przy tworzeniu podstaw prawnych działalności, a także na rozwiązywaniu problemów zdrowotnych w czasach intensywnych przekształceń w kraju. Niezależność w podejmowaniu decyzji o własnych sprawach była istotna dla Załęskiego, który w to wierzył. Dla niego kluczowe było, aby oddolne ruchy wspierały misję publiczną, jaką jest ochrona zdrowia.

W trakcie jubileuszu 15-lecia odrodzenia izb lekarskich, który odbył się 2 kwietnia 2005 roku w Olsztynie, Załęski jako pierwszy zabrał głos i został nieformalnie nazwany „ojcem chrzestnym” powstania niezależnego samorządu lekarzy na Warmii i Mazurach przez swoich kolegów z branży. Ponadto, w 1991 roku czynnie angażował się w organizację uroczystego spotkania Służby Zdrowia i Chorych z Janem Pawłem 2 w Szpitalu Dziecięcym w Olsztynie, które miało miejsce 6 czerwca tego samego roku.

Warmińsko-Mazurska Kasa Chorych

Od początku 1999 roku Marek Załęski pełnił kluczową rolę jako wicedyrektor ds. medycznych w Warmińsko-Mazurskiej Kasie Chorych, gdzie był częścią trzyosobowego zarządu, nominowanego przez Ministerstwo Zdrowia. To właśnie w wyniku reformy, wprowadzono kasy chorych jako instytucje publiczne zajmujące się ubezpieczeniem zdrowotnym, co miało miejsce za sprawą ustawy z dnia 6 lutego 1997 roku. Zainaugurowano wówczas 16 regionalnych kas chorych, ulokowanych w nowo utworzonych województwach. W trakcie swojej pracy Załęski dał się poznać jako osoba o ostrym podejściu do lekarzy, którym zarzucał, że nie potrafią dostosować się do zmieniającej się rzeczywistości reform.

Za jego kadencji, Warmińsko-Mazurska Kasa Chorych zyskała reputację solidnej instytucji, ponieważ była jedną z dwóch w Polsce, które nie zmagały się z długami, co zawdzięczano jego efektywnemu zarządzaniu finansami. W rozmowie z Gazetą Wyborczą w dniu 11 stycznia 1999 roku, na temat trudnych reform w służbie zdrowia, stwierdził: „Trzeba podkreślić, że kasy nie dążą do zamykania szpitali. Wszystko jednak zależy od pacjentów – to oni wskażą jednostki, które utrzymają się na rynku. Będę powtarzał to do znudzenia: im więcej pacjentów, tym więcej popłynie pieniędzy z kasy.”

Załęski był orędownikiem wprowadzenia ścigania sądowego w przypadku marnotrawienia funduszy przeznaczonych na zdrowie. Domagał się także zwrotu kosztów leczenia w sytuacjach, takich jak incydenty spowodowane przez nietrzeźwych kierowców oraz tragiczne wypadki w miejscu pracy. Dobrym przykładem jego podejścia była sytuacja z 57 pacjentami, którzy po spożyciu ciastek z salmonellą trafili do szpitali w Lidzbarku Warmińskim, Pasłęku, Piszu i Ostródzie. Kasa chorych poniosła wówczas wydatki przekraczające 90 tys. zł i postanowiła dochodzić zwrotu tych kosztów na drodze sądowej od producenta tych szkodliwych wyrobów. W 1999 roku w wywiadzie dla Wprost podkreślił: „Nie można tolerować zwykłych zaniedbań i łamania przepisów sanitarnych i pozwalać, by niesolidni producenci żywności zmniejszali składkę przeznaczoną na leczenie nas wszystkich.”

W marcu 2000 roku w prasie lokalnej szeroko opisano incydent, w którym pacjent zasłabli w biurze kasy chorych. Dzięki akcji reanimacyjnej, przeprowadzonej przez Załęskiego oraz dyrektora medycznego Macieja Tokarczuka, pacjent przeżył, mimo wcześniejszego odmowy przyjęcia w poradni kardiologicznej. Załęski w późniejszym wywiadzie dla Super Expressu zaznaczył: „Odpowiedzialny jest nie tylko lekarz. Problem tkwi w organizacji pracy. Panie z rejestracji muszą wiedzieć jak się zachować. Nie mogą być tylko automatami, które zapisują chorych na kolejne terminy.”

Podobny problem wystąpił miesiąc wcześniej, gdy mężczyzna zasłabł w pobliżu szpitala wojewódzkiego w Olsztynie, jednak pomoc dotarła z opóźnieniem. Po tragicznym zakończeniu tej sytuacji, Załęski wzywał do „radykalnych zmian” w organizacji placówki, stwierdzając: „Nie może być tak, że przypadkowa osoba decyduje o losie pacjenta”.

Za jego kadencji, wprowadzono również procedurę tajemniczego pacjenta, mającą na celu kontroli jakości usług zdrowotnych w przychodniach w Olsztynie. Utajnieni pracownicy kasy chorych odwiedzali placówki, aby ocenić spełnianie standardów usług oraz traktowanie pacjentów przez personel. To nowatorskie podejście miało na celu nie tylko poprawę jakości, ale także ocenę skuteczności wprowadzanych reform. W wywiadzie z Gazetą Wyborczą w 1999 roku stwierdził: „Po miesiącu od wprowadzenia reformy służby zdrowia przychodnie wciąż funkcjonują na 'starych zasadach’. Nic się tam nie zmieniło. Mamy mnóstwo telefonów od pacjentów, którzy muszą stać w kolejkach już od piątej rano. A ponadto chorzy nie trafiają do lekarzy, których wybrali.”

W ten sposób, badania typu „tajemniczy pacjent” przyniosły cenne informacje do Warmińsko-Mazurskiej Kasy Chorych, pozwalając na lepsze porównanie obsługi w różnych placówkach oraz monitorowanie postępów reformy.

Lekarz Wojewódzki

W latach 1998-1999 Marek Załęski pełnił funkcję zastępcy oraz lekarza wojewódzkiego. W tym czasie zainicjował swoją karierę polityczną, kandydując w wieku 39 lat do Sejmiku Wojewódzkiego w ramach Akcji Wyborczej Solidarność (AWS), jednak jego starania skończyły się niepowodzeniem. Załęski Silnie identyfikował się z chrześcijańskimi wartościami, stawiając na hasła: Rodzina, Wspólnota, Ojczyzna. Jego nazwisko znajdowało się na Liście Wyborczej nr 2, Okręg nr 5 (Olsztyn).

Był również sekretarzem regionalnej RS AWS, która związana była z frakcją posła Andrzeja Smolińskiego, cenionego działacza Solidarności w Olsztynie. AWS stała się koalicyjnym ugrupowaniem politycznym o centroprawicowym zabarwieniu, otwarcie wspierającym decentralizację władzy publicznej poprzez wzmocnienie elementów samorządowych, terytorialnych oraz zawodowych.

W 1998 roku Załęski wyraził swój sprzeciw wobec strajku anestezjologów, który miał miejsce w 18 szpitalach warmińsko-mazurskiego regionu. Sprzeciw ten był reakcją na niedofinansowanie reformy systemu opieki zdrowotnej, co doprowadziło do sytuacji, w której kasy chorych nie mogły nawiązać umowy na świadczenia zabiegowe jedynie z jedną grupą lekarzy, z uwagi na obowiązek pokrywania całej obsługi pacjenta.

W rozmowie z Gazetą Wyborczą, Załęski stwierdził: “Kasa chorych nie podpisze umowy na świadczenia zabiegowe (chirurgia, ginekologia) ze szpitalami, w których nie będzie miał kto znieczulać pacjentów. Nie możemy zawierać kontraktów z lekarzami, którzy świadczą tylko jedną usługę – znieczulanie (…) Anestezjolodzy nie rozumieją zasad reformy. Medycyna to gra zespołowa.”

Jednym z głównych punktów jego programu była zdecydowana opozycja wobec eutanazji. W 1999 roku, w wywiadzie udzielonym Gazecie Olsztyńskiej, zaznaczył: „Jestem przeciwny eutanazji. Po pierwsze dlatego, że obowiązkiem lekarzy jest ratowanie, pomaganie chorym, a nie ich uśmiercanie. (…) Po drugie, czymże jest eutanazja, jeśli nie odebraniem ludziom nadziei? A tej nie wolno pozbawiać nikogo, bo każdy pacjent ma nadzieję, że wkrótce zostanie wynaleziony nowy lek czy pojawi się inna metoda leczenia, dzięki której wyzdrowieje. Lekarz może złagodzić cierpienie chorego, podając mu środki przeciwbólowe, ale nie ma prawa odbierać mu życia.”

Poliklinika MSWiA

W okresie od kwietnia 2000 roku do marca 2001 Marek Załęski pełnił funkcję kierownika olsztyńskiej polikliniki. Jego nominacja miała miejsce w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji, które nadzorowało tę placówkę. Kiedy w maju 2000 roku obejmował stanowisko, szpital zmagał się z zadłużeniem sięgającym około 6 milionów złotych.

Jako nowa osoba na tym stanowisku, Załęski miał ambitne plany, w tym stworzenie centrum onkologii, które miało stanowić pionierski ośrodek do kompleksowego leczenia nowotworów w regionie. W czasach, gdy większość szpitali decydowała się na redukcję etatów oraz liczby łóżek, jego wizja zakładała zatrudnienie 600 nowych pracowników, co pokazuje jego dążenie do rozwoju placówki.

W kontekście kontrowersyjnego pomysłu na połączenie polikliniki z innymi lokalnymi szpitalami, Załęski zauważył, że: „Łączenie funkcji powielanych w szpitalach jest znane na Zachodzie. Jednak tam było to wynikiem długoletniego procesu i trafiało na dojrzałą kulturę zarządzania służbą zdrowia, która u nas jest w powijakach. Nic nie nadrobi braku pieniędzy. Restrukturyzacja bez pieniędzy będzie restrukturyzacją biedy.”

Jego kadencja na stanowisku dyrektora trwała mniej niż rok – został niespodziewanie zwolniony w marcu 2001 roku, co rozpoczęło ciągowe zwolnienia dyrektorów borykających się z długami szpitali, nakładanych przez ówczesnego ministra spraw wewnętrznych i administracji. W latach 2001-2004 podobny los spotkał kolejnych dwóch dyrektorów. W 2004 roku pracownicy polikliniki wystąpili w obronie swoich przełożonych, określając sytuację jako „skandal na skalę krajową”.

Wówczas pojawiło się pytanie: „Jak długo jeszcze będziemy doświadczani nieprzemyślanymi decyzjami politycznymi, krzywdzącymi menedżerów i niekorzystnymi dla pacjentów?”

Chirurgia Jednego Dnia i „Specjaliści Dziecięcy”

W 2002 roku, jako pionier w swoim mieście, Marek Załęski utworzył Oddział Chirurgii Jednego Dnia w olsztyńskim szpitalu dziecięcym. Była to innowacja, która umożliwiła przeprowadzenie zabiegów chirurgicznych z minimalnym czasem hospitalizacji, co znacząco pomogło wielu rodzinom. Oddział ten pracował nawet w weekendy, co było dużym udogodnieniem dla rodziców chorych dzieci. Załęski czerpał inspirację z praktyk odbytych w Francji i USA, a jego trudne rozmowy z dyrekcją szpitala oraz kasą chorych w końcu zaowocowały realizacją tego nowatorskiego planu. Strategia ta nie tylko spełniała oczekiwania rodziców, ale również odpowiadała na problem przepełnienia placówek medycznych, umożliwiając tym samym oszczędności poprzez ograniczenie do minimum czasu, który pacjent spędzał w szpitalu, zazwyczaj do 24 godzin.

W 2001 roku Załęski otworzył także niepubliczną poradnię chirurgii dziecięcej NZOZ „Specjaliści Dziecięcy” w Olsztynie, zdobywając duże zaufanie zarówno dzieci, jak i ich rodziców. Ta poradnia stała się jedną z najstarszych tego typu w regionie, świadcząc usługi na wysokim poziomie.

Od listopada 2005 roku przyjął funkcję wiceprzewodniczącego regionalnego Towarzystwa Lekarskiego, a także był sekretarzem Polskiego Towarzystwa Chirurgów Dziecięcych Oddziału Gdańskiego. Jego bliska współpraca z prof. Wojciechem Maksymowiczem miała na celu stworzenie nowego Wydziału Nauk Medycznych na Uniwersytecie Warmińsko-Mazurskim, jednak tragiczna śmierć przerwała te ambitne plany oraz doktorat z urologii, co niestety zakończyło formalną współpracę ze środowiskiem akademickim.

Marek Załęski zmarł w wieku 53 lat na skutek zawału serca w Stawigudzie, a jego ostatnie miejsce spoczynku znajduje się na cmentarzu komunalnym w Olsztynie przy ulicy Poprzecznej. Jego żona, Anna, także związała swoje życie zawodowe z medycyną jako analityk medyczny, a ich rodzinna tradycja związana jest z chirurgią dziecięcą. Anna jest wnuczką Floriana Piotrowskiego, pioniera chirurgii dziecięcej w Olsztynie, który przybył z Wileńszczyzny w 1945 roku, by odbudować służbę zdrowia w mieście.

Najstarsza córka, Aleksandra, od 2013 roku, po przedwczesnej śmierci ojca, prowadzi prywatną klinikę NZOZ „Specjaliści Dziecięcy”, kontynuując jego dziedzictwo. Placówka ta specjalizuje się w chirurgii oraz ortopedii, a także chirurgii plastycznej dla dzieci i młodzieży.

W życiu prywatnym Marek Załęski interesował się sportem, a także historią dawnych Prus oraz II wojny światowej. W czasie swoich studiów medycznych, w 1982 roku, w swojej drużynie akademickiej zdobył wicemistrzostwo Polski w piłce ręcznej podczas XI Mistrzostw Akademii Medycznych w Lublinie.

---

Oceń: Marek Załęski

---