Parafia Najświętszego Serca Pana Jezusa w Olsztynie

---

Budowa Kościoła NSPJ

Olsztyn przeżywał dynamiczny rozwój w końcowych latach XIX wieku, co wiązało się z rosnącą liczba mieszkańców, w tym katolików. To zjawisko stało się podstawą do decyzji o budowie drugiego kościoła, któremu nadano imię Najświętszego Serca Pana Jezusa. Warto zaznaczyć, że była to druga świątynia po katedrze św. Jakuba.

W 1898 roku zakupiono grunt pod nowy kościół za sumę 20 tys. marek, a jego projekt powstał dzięki architektowi Fritzowi Heitmannowi, znanemu w regionie Prus Wschodnich. Z kolei firmą budowlaną, która zajęła się realizacją tego projektu, była firma Alberta Schulza, która przedstawiła najkorzystniejszą ofertę za kwotę 47896 marek. Prace budowlane rozpoczęły się w czerwcu 1901 roku, a w uroczystości wmurowania kamienia węgielnego uczestniczył biskup Andrzej Thiel.

W letnich miesiącach 1902 roku zainicjowano prace malarskie, które wykonał Albert Kochanowski, pobierając wynagrodzenie w wysokości 1581,26 marki. Kościół został konsekrowany 19 października 1903 roku przez biskupa pomocniczego warmińskiego, Edwarda Herrmanna, co stanowiło ważny moment w historii tej świątyni.

Jednym z kluczowych czynników umożliwiających zebranie funduszy na budowę kościoła było zorganizowanie Stowarzyszenia Budowy Kościoła, które zostało powołane do życia w 1900 roku. Na początku, kościół Najświętszego Serca Jezusowego pełnił rolę filii parafii św. Jakuba, a pieczę nad nim sprawował dziekan olsztyński, ks. Józef Tischner.

1 lutego 1904 roku, ordynariusz skierował do Olsztyna czwartego wikariusza, pozwalając mu zamieszkać w domu należącym do beneficjum różańcowego. W roku 1906 ustanowiono odrębnego kuratusa, a decyzja o wydzieleniu nowej parafii zapadła w 1908 roku. Biskup warmiński Andrzej Thiel powołał przy nowo zbudowanym kościele kuratusa, który miał samodzielnie pełnić swoje obowiązki, choć jeszcze nie dysponując wszystkimi prawami proboszczowskimi.

Ostateczna decyzja o powstaniu samodzielnej parafii została podjęta przez władze kościelne w 1914 roku. Oficjalne ustanowienie parafii Najświętszego Serca Jezusowego miało miejsce 15 maja 1916 roku. W dokumencie erekcyjnym precyzyjnie określono granice nowej parafii, dochody proboszcza oraz duszpasterzy pomocniczych, a także przynależność dekanalną. Władze państwowe wystawiły akceptację dla tej decyzji 20 października tego samego roku.

Plebanię przy ulicy Kopernika budowano w latach 1906-1907, natomiast dom parafialny przy ul. Mickiewicza został wzniesiony w latach 1934–1936, pod kierunkiem architekta Augusta Wieganda.

Parafianie

W okolicach kościoła, wzrastał żywioł niemiecki, co wpłynęło na to, że parafia przyjęła niemiecką tożsamość. W jej otoczeniu osiedlali się głównie mieszkańcy zamożni, tacy jak rzemieślnicy, urzędnicy oraz nauczyciele, co znacząco wpłynęło na kulturę i życie społeczności. W kontekście religijnym, nabożeństwa oraz kazania były głoszone w języku niemieckim, co odzwierciedlało dominującą kulturę językową w tamtych latach.

Jednak w trakcie ważniejszych uroczystości kościelnych, kazania były również wygłaszane w języku polskim, co zapewniało pewną formę inkluzyjności wobec polskojęzycznych wiernych. Mimo dominacji jednego języka, taka praktyka świadczyła o potrzebie łączenia różnych kultur w obrębie wspólnoty.

Na początku, społeczność parafialna liczyła około 5 tys. wiernych, jednakże w miarę upływu czasu, liczba ta znacząco wzrosła. Już pod koniec lat dwudziestych XX wieku, parafia obejmowała ponad 7 tys. ludzi, a w 1939 roku liczba ta przekroczyła 9 tys. wiernych, co jasno pokazuje rozwój i rozkwit parafii w tamtym okresie.

Stowarzyszenia

W parafii Najświętszego Serca Pana Jezusa w Olsztynie istnieje wiele aktywnych stowarzyszeń, które odgrywają istotną rolę w życiu społeczności. Oto niektóre z nich:

• Stowarzyszenie św. Wojciecha, uznawane za najpopularniejsze, zostało założone w 1851 roku na Warmii. W 1870 roku doszło do połączenia z działającym w Niemczech Stowarzyszeniem św. Bonifacego. Jego celem było wspieranie katolików w protestanckich prowincjach Prus. W ramach działalności stowarzyszenia budowano kościoły, zaopatrywano je w niezbędne akcesoria liturgiczne oraz zakładano szkoły,
• Związek Misyjny św. Franciszka Ksawerego, zbierający fundusze przeznaczone na cele misyjne,
• Stowarzyszenie Dzieciątka Jezus, do którego zapisywały się dzieci, wspierające działalność misyjną przez modlitwę i regularne ofiary,
• Stowarzyszenie, kolekcjonujące ofiary dla kapłanów,
• Towarzystwo św. Wincentego, które organizowało posiedzenia w poniedziałki o godzinie 20.00,
• Stowarzyszenie św. Elżbiety, które oprócz celów charytatywnych miało także na celu pogłębienie duchowości swoich członkiń, co realizowano poprzez codzienne uczestnictwo we mszy świętej, odmawianie różańca, comiesięczne dni skupienia oraz doroczne rekolekcje,
• Mariańska Kongregacja Panien, której zadaniem była ochrona młodzieży przed zagrożeniami związanymi z dorastaniem,
• Stowarzyszenie Młodzieży Męskiej,
• Apostolat Mężczyzn,
• Stowarzyszenie Matek Chrześcijańskich,
• Związek Krzyżowy (Kreuzbund), propagujący ideę trzeźwości,
• Caritas,

Te organizacje nie tylko wspierają potrzeby lokalnej społeczności, ale również angażują się w różnorodne działania, mające na celu rozwój duchowy i społeczny ich członków.

Pierwsze powojenne lata działalności parafii

W lutym 1945 roku Olsztyn znajdował się w tragicznym stanie, z ogromną większością mieszkańców opuszczających miasto. Wojska radzieckie nie spotkały się z żadnym oporem ze strony lokalnej ludności. Garnizon niemiecki był już wówczas nieobecny. Żołnierze Armii Czerwonej brutalnie atakowali bezbronnych cywilów, wdrażając politykę przemocy wobec kobiet, niezależnie od ich narodowości, co obejmowało także Polki oraz Rosjanki, które wcześniej zostały wywiezione do pracy w Niemczech.

Tysiące olsztynian było wywożonych w towarowych wagonach do przymusowej pracy w odległych miejscach, takich jak Workuta i Kołymy. Represje dotknęły również duchowieństwo; proboszcz parafii św. Józefa został zastrzelony, a siostra ze zgromadzenia sióstr katarzynek, pracująca w Szpitalu Mariackim, padła ofiarą zbrodni dokonanej przez sowieckiego żołnierza.

Proboszcz parafii św. Jakuba, ksiądz Jan Hanowski, starał się interweniować u komendanta, domagając się poszanowania dla kościołów. Dzięki jego apelowi i pismu, które zabraniało żołnierzom podpalania świątyń pod groźbą śmierci, wiele z olsztyńskich kościołów uniknęło zniszczenia. Niestety, pomimo tej interwencji, liczne pożary miały katastrofalne skutki, niszcząc w ciągu kilku tygodni ponad 1040 budynków mieszkalnych w porównaniu do 2640, które istniały w mieście. W tym czasie spaleniu uległa także plebania parafii Najświętszego Serca Jezusowego.

Wśród pierwszych osiedleńców, którzy dotarli do Olsztyna, byli kolejarze z Białegostoku. Z czasem przybyli także osiedleńcy z Wołynia, Warszawy oraz z Wileńszczyzny. W tym samym czasie do Olsztyna powrócił również ksiądz Alfons Wardecki. W 1947 roku proboszczowi udało się przeprowadzić remont dachu oraz wieży kościelnej. Z kolei pod koniec 1948 roku odbudowano organy, chociaż pełne uzupełnienie brakujących elementów nastąpiło dopiero w 1964 roku. Plebanię z sukcesem odbudowano w 1949 roku.

Życie parafii

Historia wzrostu życia parafii Najświętszego Serca Pana Jezusa w Olsztynie jest pełna znaczących osiągnięć i rozwoju. Po długich staraniach 4 lutego 1980 r. uzyskano zezwolenie na rozbudowę plebanii. Dzięki zaangażowaniu projektantów powstał nowoczesny dom katechetyczny, oferujący więcej sal do prowadzenia zajęć. W 1984 roku parafia dokonała zakupu 220 szkolnych ławek oraz 600 krzeseł, a rok później sale katechetyczne zostały wyposażone w nowe biurka, tablice i szafy.

W latach 1997–2003 przeprowadzono gruntowny remont kościoła oraz renowację figury Chrystusa Zbawiciela z 1737 roku. Wraz z dynamicznym rozwojem Olsztyna i wzrastającą liczbą ludności, liczba parafian systematycznie rosła. W 1970 roku w parafii było 30 tysięcy wiernych, a w 1976 roku już ponad 40 tysięcy. Z upływem czasu, w efekcie budowy nowych kościołów, z parafii Najświętszego Serca Pana Jezusa wydzielały się inne olsztyńskie wspólnoty: Matki Bożej Miłosierdzia w 1991 oraz św. Maksymiliana Marii Kolbe w 1994 roku.

Duszpasterstwa i ruchy religijne

• czciciele Żywego Różańca,
• czciciele Krwi Przenajdroższej,
• Odnowa w Duchu Świętym Strona wspólnoty Kanaan,
• zespół wokalno-muzyczny,
• przegląd piosenki religijnej „Magnifikat”,
• „Wiara i światło”,
• olsztyńskie Duszpasterstwo Harcerek i Harcerzy,
• Duszpasterstwo Akademickie,
• Duszpasterstwo w Areszcie Śledczym,
• Duszpasterstwo Bankowców,
• Klub Inteligencji Katolickiej,
• Warmiński Klub Katolików,
• Duszpasterstwo Inteligencji Miasta Olsztyna,
• Duszpasterstwo Ludzi Pracy,
• Duszpasterstwo Żołnierzy Armii Krajowej,
• Rodzina Katyńska w Olsztynie,
• Stowarzyszenie „Pro Patria”,
• Duszpasterstwo Związku Więźniów Politycznych Okresu Stalinowskiego,
• Stowarzyszenie Miłośników Wołynia i Polesia,
• Scholka Aniołki Najświętszego Serca.

Rządcy parafii i proboszczowie

• ks. Jerzy Grunwald (1904–1908, jako czwarty wikariusz w Olsztynie),
• ks. Edward Barkowski (1908–1911, kuratus),
• ks. Alfons Wardecki (1911–1950, kuratus, potem proboszcz),
• ks. Jan Romejko (1950–1972),
• ks. Julian Żołnierkiewicz (1972–2006),
• ks. Janusz Wieszczyński (od 2006).

Wybrani księża pracujący w parafii

• ks. Franz Heyduschka (1908),
• ks. Karol Kunkel (1938–1941),
• ks. Wacław Hipsz (1946),
• ks. Alojzy Szorc (1956–1957),
• ks. Julian Żołnierkiewicz (1959–1968),
• ks. Józef Wysocki (1979–1980, obecnie biskup).

Wybrani księża pochodzący z parafii

• ks. Jacek Jezierski (święcenia 1974, biskup od 1993),
• ks. Janusz Ostrowski (święcenia 1991, biskup od 2018),
• ks. Radosław Czerwiński (święcenia 2011, prefekt WSD Hosianum).

---

Oceń: Parafia Najświętszego Serca Pana Jezusa w Olsztynie

---