Kościół św. Wawrzyńca w Olsztynie

---

Opis

Świątynia, o której mowa, została wzniesiona w stylu późnogotyckim, z wykorzystaniem cegły w polskim wiązaniu, na solidnym granitowym fundamencie. Wnętrze kościoła zdobią elementy późnobarokowe, które dodają mu wyjątkowego charakteru.

W konstrukcji ścian wewnętrznych wyróżniają się ostrołukowe wnęki, które przyciągają wzrok wszystkich zwiedzających. Szczególnie interesującym detalem jest terakotowy fryz znajdujący się na północnej ścianie zewnętrznej, bogaty w różnorodne plastyczne motywy. Przedstawia on dziesięć popiersi kobiecych umieszczonych w arkadach, oraz bogate wici roślinne, co może być odczytywane jako przedstawienie Panien Mądrych z ewangelicznej przypowieści.

Wieża kościoła, dostrzegalna z zachodniej strony budowli, ma w dolnej części konstrukcję gotycką, zbudowaną z polnych kamieni. Górna część wieży została wykonana z drewna i ma konstrukcję słupową, datowaną na 1778 rok. Na dachu wieży znajduje się chorągiewka, przedstawiająca postać św. Wawrzyńca, co jest istotnym elementem identyfikującym tę świątynię.

W nawie kościoła możemy zobaczyć drewniany strop, który nadaje wnętrzu przytulny charakter. Wyposażenie świątyni w stylu późnobarokowym obejmuje również główny ołtarz, pochodzący z około 1780 roku, który zdobi obraz przedstawiający św. Wawrzyńca. Dodatkowo, ołtarze boczne datowane są na początek XVIII wieku, co świadczy o bogatej historii miejsca.

Historia

Niektórzy badacze historii są przekonani, że świątynia zlokalizowana w Gutkowie jest najstarszym kościołem w Olsztynie. Z analizy dokumentacji zabytku, opracowanej przez Joannę Derewońko-Milewicz, wynika, że jego powstanie przypada na lata 1375–1400.

W długim okresie swojego istnienia, kościół pełnił funkcję duszpasterstwa dla osób dotkniętych trąd. Była to sytuacja wyjątkowa, gdyż osoby chore nie mogły przekraczać murów miejskich. Z tego okresu przetrwał nawet ślad po okienku w murze, które służyło do podawania chorym sakramentu Eucharystii.

Warto również wspomnieć, że 3 lutego 1807 roku, z wieży kościoła w Gutkowie, cesarz Napoleon Bonaparte prowadził obserwacje terenu przed nadchodzącą bitwą pod Olsztynem.

Odkrycia konserwatorskie

W wrześniu 2007 roku rozpoczęły się badania konserwatorskie, które były prowadzone pod nadzorem Justyny Dzieciątkowskiej. Ujawniono niezwykle cenne malowidła średniowieczne, które były ukryte pod współczesnym tynkiem. Odkrycie to ma ogromne znaczenie, bowiem zachował się kompletny układ dekoracji, co więcej, nie tylko w rejonie ołtarza, ale również w bocznych częściach naszej świątyni.

Malowidła prawdopodobnie pochodzą z wczesnego okresu gotyku, ponieważ znajdują się na tynku datowanym na ten czas. Istotnym elementem identyfikacyjnym jest ich uproszczona forma oraz specyficzny styl malowania, który obejmuje czarne kontury, płaskie wypełnienia oraz charakterystyczne kolorystyki, takie jak czerwień, zieleń oraz oranż.

W trakcie konserwacji w dwóch blendach, czyli ślepych wnękach w kształcie okna, znajdujących się blisko ołtarza, odkryto rysy postaci świętego, który nosi zielono-czerwoną szatę – zauważyć można również aureolę oraz wyraźnie widoczną dłoń trzymającą laskę. W erze gotyku, biblijne treści często przedstawiano w formie malarskiej, przy czym charakterystycznym motywem było przedstawienie nieba z jednej strony i piekła z drugiej, a pośrodku ukazywano wizerunek Boga. Możliwe, że podobne malowidło znajduje się także na środkowej blendzie, która obecnie jest zasłonięta przez barokowy ołtarz.

Warto również zaznaczyć, że kolorowe obramowania z okresu średniowiecza są obecne w okół bocznych wnęk. Niektóre z obrazów zachowały się w stosunkowo dobrym stanie, chociaż w pewnych miejscach zostały uszkodzone podczas instalacji elektrycznej oraz skuwania tynku.

Barbara Zalewska, wojewódzki konserwator zabytków w Olsztynie, podkreśla, że malowidła odkryte w Gutkowie są niezwykle cenne – porównując, nawet olsztyńska katedra nie ma podobnych dzieł. W wyraźny sposób można dostrzec, że są to przedstawienia figuratywne, prawdopodobnie aniołów. Na terenie Warmii jedynie w nielicznych kościołach zachowały się podobne elementy dekoracyjne, i to jedynie w szczątkowych formach.

W celu zbadania przyczyn spękań w murze, archeolodzy wykonali wykop w pobliżu ściany świątyni, natrafiając na doskonale zachowany pochówek. Zachodzi przypuszczenie, że złożono tam do grobu kobietę. Po dalszym poszerzeniu wykopu możliwe będzie zbadanie, w co była ubrana i ustalenie daty jej śmierci.

Otoczenie

Na cmentarzu związanym z kościołem można znaleźć grób znanego poety Alojzego Śliwy, który pozostawił po sobie bogate dziedzictwo literackie. Oprócz jego grobu, na terenie cmentarza znajduje się pomnik, który upamiętnia mieszkańców okolicznych wsi, którzy zginęli w trakcie I wojny światowej. Te symbole pamięci przypominają o tragicznym okresie w historii regionu, pozostawiając trwały ślad w świadomości społeczności lokalnej.

---

Oceń: Kościół św. Wawrzyńca w Olsztynie

---