Brama Górna, znana również jako Wysoka Brama (niem. Obertor, Hochtor), to niezwykle istotny element historii Olsztyna. Jest to XIV-wieczna brama miejska zlokalizowana w północno-wschodniej części staromiejskiego zespołu. Jej strategiczne położenie na osi głównego traktatu komunikacyjnego czyni ją ważnym punktem w układzie urbanistycznym miasta.
Co warte podkreślenia, Brama Górna jest jedyną z trzech bram, które pierwotnie wzbogacały system obronny murów obronnych otaczających Olsztyn. Choć pozostałe bramy już nie istnieją, ta nadal zachwyca swoim majestatem i historycznym znaczeniem.
W bezpośrednim sąsiedztwie bramy mieści się przystanek autobusowy i tramwajowy, co ułatwia dostęp turystom oraz mieszkańcom. Oferowane są tam połączenia obsługujące takie linie jak 1 oraz 5, co czyni to miejsce jeszcze bardziej dostępnym dla odwiedzających.
Architektura
Brama Górna w Olsztynie przedstawia się jako imponująca konstrukcja w formie barbakanu. Budowla ta składa się z czterech kondygnacji, które wspólnie tworzą przestrzeń o charakterystycznym wyrazie architektonicznym.
Warto zauważyć, że pięterko umiejscowione w strefie szczytu dodaje jej unikalnego charakteru, czyniąc ją niemal pięciokondygnacyjną. W końcowej części tej konstrukcji znajduje się dwuspadowy dach, który spojony jest z eleganckimi, schodkowymi szczytami.
Dodatkowo, od strony wschodniej znajduje się przylegająca, niższa przybudówka. Ta czterokondygnacyjna część budynku jest przykryta odrębnym dachem dwuspadowym, skierowanym prostopadle do kalenicy głównej bryły, co wzbogaca jej architektoniczny styl.
Historia
Górna Brama w Olsztynie to jedna z kluczowych budowli, której historia sięga dalszych czasów średniowiecza. Została ona wzniesiona w wyniku wytyczenia północnych granic miasta, co miało miejsce podczas drugiego aktu lokacyjnego, datowanego na 4 maja 1378 roku. Odbudowa tej monumentalnej budowli, podobnie jak reszty murów obronnych Olsztyna, miała miejsce najprawdopodobniej pod koniec XV wieku, kiedy to miasto zaczynało się regenerować po devastacjach spowodowanych wojną trzynastoletnią (1454-1466) oraz wojną popiej (1478).
W ciągu wieków Górna Brama przechodziła liczne transformacje. W roku 1788 wykonano ważny remont, w ramach którego przystosowano ją na zbrojownię dla szwadronu dragonów. Później, w 1858 roku, brama została przebudowana na więzienie, a w 1898 roku przekazana miejskiemu komisariatowi policji. W trakcie tych przekształceń ściany bramy przeszły wiele modyfikacji, w tym zmianę kształtu otworów okiennych oraz formy szczytu budowli. Dodatkowo, przebił się także nowy przejście dla pieszych.
W szczególnym momencie historycznym, w 1863 roku, Górna Brama stała się miejscem przetrzymywania Wojciecha Kętrzyńskiego, oskarżonego o przemyt broni w kontekście niepodległościowym związanym z powstaniem styczniowym.
Brama została poddana renowacji w 2003 roku; na jej szczycie znalazł się wizerunek Matki Bożej Królowej Pokoju, który został ofiarowany Olsztynowi przez Jana Pawła II. Wizerunek ten wykonano techniką szklanej mozaiki w jednej z rzymskich pracowni artystycznych. Dodatkowo, okolice bramy otrzymały spiżową głowę Papieża, której poświęcenie miało miejsce w pierwszą rocznicę jego śmierci.
W 2012 roku, w wyniku prac archeologicznych, odsłonięto pierwotne kamienne fundamenty bramy z XIV wieku, które znajdowały się tuż na północ od jej obecnego położenia, w okolicach Placu Jedności Słowiańskiej. Podczas wykopalisk zidentyfikowano około czterdziestu monet z XIV i XV wieku oraz około 120 kul armatnich, co dostarcza niezwykle cennych informacji o historii tego miejsca.
Przypisy
- https://zdzit.olsztyn.eu/wp-content/uploads/2023/12/Schemat_dziennych_linii_miejskich_20240101-scaled.jpg
- Olsztyn24.com: Archeologiczna sensacja pod Wysoką Bramą.
- Odsłonięte przez archeologów.
- Andrzej Rzempołuch Architektura i urbanistyka Olsztyna 1353-1953, Olsztyn 2004 r., s. 16–17.
Pozostałe obiekty w kategorii "Zabytki":
Winda w Książnicy Polskiej w Olsztynie | Pałac Archiprezbitera w Olsztynie | Zamek Kapituły Warmińskiej w Olsztynie | Mury obronne w OlsztynieOceń: Brama Górna w Olsztynie