Zamek Kapituły Warmińskiej w Olsztynie

---

Historia Zamku

W początkach lat 30. XIV wieku, na wzgórzu położonym w zakolu rzeki Łyny, powstała wzniesiona z drewna i ziemi strażnica. Wkrótce potem kapituła warmińska przystąpiła do budowy bardziej trwałego murowanego zamku, którego realizacja miała miejsce w latach 1348-1353, coinciding with nadaniem miastu praw miejskich. Pierwotna konstrukcja obejmowała północne skrzydło, które dominowało nad zachodnią częścią czworokątnego dziedzińca, co było szczególnie atrakcyjne dzięki piętrowym krużgankom otaczającym go.

W zamku zlokalizowane były istotne pomieszczenia, w tym: kaplica św. Anny, refektarz, mieszkanie administratora oraz kancelaria. Do zamku prowadził most zwodzony, który otaczały mury obronne oraz fosa. W XV wieku południowo-zachodnie skrzydło zamku zostało zbudowane. Ponadto wieża, datowana na połowę XIV wieku, znajdująca się w zachodnim narożniku dziedzińca, przeszła przebudowę na początku XVI wieku, zyskując nowy, okrągły kształt na czworokątnej podstawie i osiągając wysokość 40 metrów. W tym samym czasie mury obronne zostały podwyższone do wysokości 12 metrów oraz wzmacniane przez dodatkowe baszty, co uczyniło zamek jeszcze bardziej imponującym i trudnym do zdobycia.

Kapituła warmińska, wespół z biskupem warmińskim, aż do roku 1454 znajdowała się pod ochroną wojska zakonu krzyżackiego, co sprawiło, że zamek odegrał istotną rolę w konfliktach podczas wojen polsko-krzyżackich. Na przykład po bitwie pod Grunwaldem w 1410 roku zamek poddał się Polakom bez walki, a w 1414 roku, po krótkim oblężeniu, został ostatecznie zdobyty. W trakcie wojny trzynastoletniej (1454–1466) zamek wielokrotnie zmieniał właścicieli, a w 1521 roku Krzyżacy próbując zdobyć go, zakończyli swoje nieudane szturmowanie po jednej akcji.

W zarządzaniu zamkiem przez kapitułę istotną rolę odgrywał corocznie wybierany administrator, kanonik odpowiedzialny za komornictwo olsztyńskie. W latach 1516-1521, z niewielką przerwą, obowiązki te pełnił Mikołaj Kopernik, który zajął się przygotowaniami do obrony Olsztyna przed krzyżackim najazdem. Ważnymi postaciami, które odwiedzały to miejsce, byli również Jan Dantyszek, znany z poezji oraz Marcin Kromer, który tworzył dzieła naukowe i literackie zarówno w łacinie, jak i po polsku.

Z biegiem czasu zamkowe skrzydła straciły pierwotne znaczenie militarne. W 1758 roku wprowadzono nowy dojazd do zamku oraz zbudowano nowe skrzydło pałacowe, jednocześnie przekształcając otoczenie. W 1779 roku zatrzymywał się tu Ignacy Krasicki, a po zaborze Warmii w 1772 roku zamek przeszedł we władanie państwowe. W 1845 roku most nad fosą zastąpiono groblą, a sama fosa została osuszona. W latach 1901-1911 zamek przeszedł znaczący remont, który przyczynił się do zmiany jego wnętrza, a wieża została ponownie zwieńczona w 1926 roku po burzy, która zniszczyła jej hełm w 1821 roku.

W 1921 w obiektach zamku założono muzeum o charakterze etnograficznym, którym kierowali nauczyciele olsztyńscy: Leonard Fromm oraz Hugo Hermann Gross. Dzisiaj zamek nadal pełni funkcje muzealne, a w 1945 roku stał się siedzibą Muzeum Mazurskiego, które obecnie znane jest jako Muzeum Warmii i Mazur. Posiadając bogato zróżnicowaną ofertę wystawienniczą, muzeum prezentuje między innymi zbiory archeologiczne oraz militaria, a znakomitą renomą cieszą się także imprezy organizowane w ramach Olsztyńskiego Lata Artystycznego, takie jak wieczory zamkowe czy „Niedziele w Muzeum”.

Osobne artykuły: kalendarium historii Olsztyna oraz Warmińska kapituła katedralna.

Muzeum

Muzeum usytuowane w zamku Kapituły Warmińskiej w Olsztynie oferuje interesującą stałą wystawę poświęconą Mikołajowi Kopernikowi, która została zaaranżowana w dwóch różnych pomieszczeniach. Wystawa znajduje się na krużganku oraz w sali, która niegdyś służyła jako prywatne mieszkanie administratora.

Warto zwrócić szczególną uwagę na astronomiczną tablicę doświadczalną z 1517 roku, która została umieszczona na ścianie krużganka. Co ciekawe, istnieje prawdopodobieństwo, że została ona stworzona własnoręcznie przez Mikołaja Kopernika.

Mikołaj Kopernik

Mikołaj Kopernik, jeden z najsłynniejszych astronomów w historii, mieszkał w północno-wschodnim skrzydle zamku, w przestronnej komnacie, z której dwu okien rozciągał się malowniczy widok na Łynę oraz młyn zamkowy. Z trzeciego okna rozciągał się widok na dziedziniec. Dwoje drzwi prowadziły odpowiednio na krużganek i do pomieszczenia urzędowego. Warto zaznaczyć, że obie te komnaty, które były używane przez Kopernika, zyskały na początku XVI wieku wspaniałe kryształowe sklepienia, chociaż ich wysokość była stosunkowo mała. Dopiero cztery wieki później dokonano podwyższenia tych pomieszczeń poprzez obniżenie podłogi.

Kopernik spędzał czas na zamku, gdzie pisał ważne prace, w tym rozprawę dotyczącą monety oraz prowadził obserwacje planet. Na krużganku zamkowym stworzył tablicę, która pozwalała mu na dokładne śledzenie wiosennych oraz jesiennych zrównań dnia z nocą. Ta tablica, która zachowała się do dzisiaj, stanowi unikalną pamiątkę po genialnym naukowcu. Kopernik był osobą często odwiedzającą zamek i przebywał tam w latach 1524, 1531, 1535 oraz 1538 jako wizytator.

W roku 2010, od 16 marca do 21 maja, sarkofag z doczesnymi szczątkami Mikołaja Kopernika był umieszczony na zamku. Po tym czasie, 22 maja, został on uroczyście przewieziony do Fromborka, gdzie znalazł swoje wieczne miejsce w tamtejszej bazylice katedralnej.

Dowiedz się więcej o jego życiu i pracy, czytając osobny artykuł: Mikołaj Kopernik.

Aby poznać historię regionu, polecamy również przeczytać o Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie.

Filatelistyka

W dniu 1 czerwca 1971 roku, Poczta Polska wprowadziła do obiegu znaczek pocztowy o nominale 2,50 zł. To wydarzenie miało miejsce w ramach serii nazwanej „Na szlaku Kopernika” i znaczek ten przedstawia majestatyczny zamek w Olsztynie. Zastosowano w nim druk w technologii offsetowej na papierze kredowym, co podkreśla jakość wykonania.

Projekt znaczka został stworzony przez utalentowanego artystę Andrzeja Heidricha, który doskonale uchwycił piękno olsztyńskiego zamku. Znaczek był dostępny do obiegu przez wiele lat, aż do 31 grudnia 1994 roku, co czyni go interesującym elementem dla kolekcjonerów oraz miłośników historii.

---

Oceń: Zamek Kapituły Warmińskiej w Olsztynie

---