Seweryn Pieniężny (syn)

---

Rodzina

Był synem Seweryna Pieniężnego, znanego współwydawcy „Gazety Olsztyńskiej”, oraz Joanny z Liszewskich, która aktywnie działała w redakcji tego samego czasopisma.

W jego pamięci z pewnością głęboko zakorzeniły się wydarzenia z 1901 roku. To właśnie wtedy niemiecki nauczyciel postanowił wytoczyć ojcu Seweryna sprawę w olsztyńskim sądzie. Powodem była publikacja, w której Pieniężny starszy ostro krytykował postawę nauczyciela, kpiny z polskich uczniów oraz ich rodzin. W trakcie rozprawy świadkami byli zarówno Seweryn młodszy, jak i jego brat Władysław. Ostatecznie sąd nałożył na ojca Seweryna grzywnę, której wykonanie zamieniono na areszt.

W 1920 roku, po wyjątkowym i pełnym pasji życiu, ożenił się z Wandą Dembińską, która obdarzała go wsparciem. Pracowała w Konsulacie RP w Olsztynie i zaangażowała się w działania kulturalno-oświatowe. Tworzyła koła Kobiet Polek i pełniła funkcję sekretarza Polsko-Katolickiego Towarzystwa Szkolnego w Olsztynie.

Razem wychowali czworo dzieci: Konstantego, Ewę, Marię i Halinę. Syn Konstanty był aktywnym działaczem polskiego młodzieżowego ruchu na Warmii. Niestety, jego historia zakończyła się tragicznie, gdyż w 1939 roku został aresztowany w Wąbrzeźnie, a następnie uwięziony. Po pewnym czasie udało mu się uciec z więzienia i znalazł schronienie w Krakowie, gdzie w 1942 roku zmarł na skutek choroby.

Działalność

Seweryn Pieniężny, urodzony w Olsztynie, związany był od najmłodszych lat z tym miastem, gdzie uczęszczał do niemieckiej szkoły powszechnej oraz gimnazjum. Jego zaangażowanie w działalność publiczną rozpoczęło się w 1910 roku, gdy objął stanowisko sekretarza zarządu Polsko-Katolickiego Towarzystwa Ludowego „Zgoda”. Kontaktował się z innymi Polakami jako członek Rady Ludowej dla Warmii oraz jako delegat na sejm dzielnicowy w Poznaniu. Dodatkowo, był wiceprezesem Komitetu Centralnego Związku Polaków w Prusach Wschodnich.

W 1912 roku został powołany do wojska, gdzie odbył służbę w armii pruskiej, biorąc udział w I wojnie światowej. Po zakończeniu działań zbrojnych, w 1918 roku, przejął kierownictwo redakcji „Gazety Olsztyńskiej”, która szybko stała się kluczowym narzędziem propagandy dla strony polskiej, dostarczając informacji na temat plebiscytu oraz wspierając działalność polską w regionie.

Poza pracą w redakcji, Seweryn Pieniężny angażował się w różnorodne inicjatywy społeczno-polityczne oraz kulturalno-oświatowe. Jego wysiłki obejmowały angażowanie się w różne organizacje, takie jak zarząd Banku Ludowego w Olsztynie czy Polskie Stowarzyszenie Katolickie w Barczewie, które powołał do życia w 1919 roku. Jako wiceprezes Komitetu Centralnego Związku Polaków w Prusach Wschodnich, a także Związku Polaków w Niemczech, jego działania miały na celu wspieranie polskiej społeczności w trudnych warunkach.

W Olsztynie związał się z gazetą poprzez utworzenie księgarni, z której dostarczał wydania z Polski. Szczególną popularnością cieszyły się jego felietony w gwarze warmińskiej, a także dodatki do „Gazety Olsztyńskiej”, takie jak „Życie Młodzieży” i „Gość Niedzielny”. Redakcja drukowała także inne tytuły, w tym „Głos Ewangelijny” oraz „Mazur”, w którym od 1923 roku Pieniężny był współredaktorem. W swoich działaniach nie ograniczał się jedynie do gazet – wydawał również książki, w tym „Pieśni mazurskie” Michała Kajki oraz niektóre prace Walentego Barczewskiego.

7 września 1939 roku, w wyniku inwazji niemieckiej, do redakcji „Gazety” weszło gestapo, a Seweryn Pieniężny został aresztowany w trakcie nadzorowania składu materiałów gazety. Zlikwidowano wydawnictwo „Gazety Olsztyńskiej”, a maszyny drukarskie skonfiskowała niemiecka redakcja „Allensteiner Zeitung”. W wyniku prześladowania, wiele książek z jego archiwum zostało zniszczonych, a jego dom został zburzono w celu postawienia publicznego szaletu oznaczonego niemieckim napisem „Schandfleck”, co w tłumaczeniu oznacza „miejsce hańby”. Nieprzypadkowo, bowiem 24 lutego 1940 roku, zmuszony do wykopania grobu, Pieniężny został stracony w obozie koncentracyjnym KZ Hohenbruch koło Kłajpedy, gdzie przed śmiercią krzyknął: „Jeszcze Polska nie zginęła”. Jego pogrzeb miał miejsce dopiero w 1946 roku, po ekshumacji, a prochy spoczywają obecnie na cmentarzu komunalnym w Olsztynie (kwatera 4A-1-1).

Po aresztowaniu Pieniężnego również jego żona stała się ofiarą prześladowania Niemców, zostając aresztowaną w grudniu 1939 roku i deportowaną najpierw do Ravensbrück, a potem do więzienia w Olsztynie. W 1946 roku, uchwałą Prezydium Krajowej Rady Narodowej, Seweryn Pieniężny otrzymał pośmiertnie Order Krzyża Grunwaldu III klasy, wyróżnienie przyznane za wybitne zasługi w działalności narodowej, społecznej oraz kulturalno-oświatowej na Warmii i Mazurach.

Upamiętnienie

W hołdzie Sewerynowi Pieniężnemu miasto Melzak przyjęło nazwę Pieniężno. Jest to znaczące upamiętnienie jego wkładu w dzieje regionu.

Ulice jego imienia można znaleźć w wielu miastach, takich jak: Olsztyn, Koszalin, Ostróda, Iława, Orneta, Braniewo, Sztum, Kętrzyn, Bartoszyce, Reszel oraz Susz, co odzwierciedla jego wpływ na społeczeństwo lokalne.

Poetka ludowa z Warmii, Maria Zientara-Malewska, zadedykowała mu swój wiersz „Kamienie wołają”. To nie tylko wyraz uznania dla jego osoby, ale także dla dziedzictwa kulturowego, które pozostawił po sobie.

Warto również wspomnieć, że Seweryn Pieniężny jest patronem Warmińsko-Mazurskiego Oddziału Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich, który mieści się w Olsztynie, co podkreśla jego znaczenie w polskim dziennikarstwie oraz historii regionu.

W dniach 24-25 lutego od 2014 roku obchodzone są Dni Seweryna Pieniężnego na Warmii i Mazurach. Wydarzenie to odbywa się w Olsztynie i Pieniężnie, a od 2018 roku jest rozszerzane na inne miejscowości województwa warmińsko-mazurskiego. Ma ono na celu nie tylko uczczenie postaci Pieniężnego, ale także osób związanych z „Gazetą Olsztyńską” w latach 1886-1939 oraz promocję dorobku współczesnych dziennikarzy regionu.

---

Oceń: Seweryn Pieniężny (syn)

---