Andrzej Zawada

---

Życiorys

Andrzej Zawada urodził się w malowniczym Olsztynie, który znajduje się w Prusach Wschodnich. Swoją edukację z zakresu fizyki i geofizyki kontynuował we Wrocławiu oraz Warszawie. W 1959 roku miał zaszczyt przewodniczyć pierwszemu przejściu zimowemu główną granią Tatr, co stanowiło niesamowity wyczyn w historii wspinaczki górskiej.

W 1965 roku dokonał drugiego przejścia słynnej drogi Bonattiego i Gobbiego na Wielkim Filarze Narożnym Mont Blanc. Andrzej Zawada był również odpowiedzialny za organizację i kierownictwo licznych ekspedycji wysokogórskich. Do jego najważniejszych osiągnięć należy pierwsze wejście na Kunyang Chhish (7852 m n.p.m.) w Karakorum, które miało miejsce w 1971 roku. Dwa lata później, wspólnie z Tadeuszem Piotrowskim, zdobył szczyt Noszak (7485 m n.p.m.) w Hindukuszu, również w zimowej scenerii.

Grudzień 1974 roku to moment, w którym Zawada, wspólnie z Andrzejem Heinrichem, przeszedł zimą na stokach Lhotse barierę 8000 metrów – do szczytu brakowało jedynie 250 metrów. W 1977 roku prowadził polsko-brytyjską wyprawę do Hindukuszu Afganistanu, w której uczestniczyli między innymi John Porter, Peter Holden, Terry King, Alex MacIntyre oraz Wojciech Kurtyka. Razem z Terrym Kingiem dokonali, w stylu alpejskim, pierwszego przejścia północnej ściany Koh-i Mandaras (6628 m n.p.m.).

Był także kierownikiem ekspedycji, która zdobyła pierwszy zimowy wierzchołek Mount Everest w 1980 roku, kiedy to Krzysztof Wielicki i Leszek Cichy stanęli na jego szczycie 17 lutego. W tym samym roku, wiosną, podczas wyprawy, Andrzej Czok i Jerzy Kukuczka poprowadzili nową drogę na wierzchołek najwyższej góry Ziemi. Andrzej Zawada prowadził również zimową, polsko-kanadyjską wyprawę na Czo Oju na przełomie 1984 i 1985 roku, podczas której 12 lutego szczyt zdobyli (nową drogą, do dziś niepowtórzoną) Maciej Berbeka i Maciej Pawlikowski. Trzy dni później dołączyli do nich Zygmunt Andrzej Heinrich i Jerzy Kukuczka, dla którego było to drugie wejście na ośmiotysięcznik w jednym sezonie zimowym, co do dziś nie zostało powtórzone.

Na przełomie 1987 i 1988 roku Zawada poprowadził pierwszą zimową, polsko-brytyjsko-kanadyjską wyprawę na K2. Mimo braku osiągnięcia szczytu, Maciej Berbeka jako pierwszy człowiek w historii przekroczył zimową granicę 8000 m w Karakorum, zdobywając 6 marca przedwierzchołek Broad Peak – Rocky Summit (8030 m). W zimie 1988 roku wraz z Leszkiem Cichym i Krzysztofem Wielickim uczestniczył w belgijskiej wyprawie na Mount Everest. Chociaż atak szczytowy nie powiódł się, Krzysztof Wielicki zdołał samotnie osiągnąć po raz pierwszy w historii zimowy wierzchołek Lhotse.

W sezonach zimowych 1996/1997 oraz 1997/1998 Zawada kierował dwiema wyprawami na Nanga Parbat. W trakcie pierwszej z nich, 11 lutego 1997 roku, Zbigniew Trzmiel wszedł na Nanga Parbat na wysokość 7850 m n.p.m., ustanawiając przez 19 lat zimowy rekord wysokości na tej górze. W końcówce lat 90. XX wieku, organizował kolejną zimową wyprawę na K2, tym razem od strony Chin. Niestety, zmarł przed rozpoczęciem tego przedsięwzięcia. W 2002 roku Krzysztof Wielicki podjął się poprowadzenia zimowej ekspedycji na K2, planowaną drogą filarem północnym od strony Chin, jednak również i ta próba nie powiodła się. Ekspedycja została zadedykowana pamięci Andrzeja Zawady.

Życie prywatne

Andrzej Zawada, pochodzący z rodziny o bogatych tradycjach, miał za ojca Filipa Zawadę, który pełnił funkcję konsula RP. Jego siostra, Jadwiga Żukowska, była znaną reżyserką filmów dokumentalnych. Wśród przodków Zawady znajduje się poeta i pionier wspinaczki, Antoni Malczewski, który dokonał niezwykłego wyczynu 4 sierpnia 1818 roku, zdobywając w ciągu jednego dnia północny szczyt Aiguille du Midi jako pierwszy człowiek oraz Mont Blanc jako szósty.

W życiu osobistym był związany z Anną Milewską, utalentowaną aktorką, którą poślubił. Jego życie zakończyło się 21 sierpnia 2000 roku w Warszawie w wyniku choroby nowotworowej – raka trzustki. Został pochowany nacmentarzu Powązkowskim w kwaterze 65-2-13, co stanowi hołd dla jego dorobku oraz pamięci.

Pamięć

Imię Andrzeja Zawady jest symbolem górskiej pasji i dziedzictwa, co można zauważyć poprzez Festiwal Górski, którego nazwę przyjęto ku jego pamięci i który organizowany jest co roku w Lądku-Zdroju. Dodatkowo, patronuje on Liceum Ogólnokształcącemu w tym samym mieście.

Co roku, od 2002 roku, przyznawana jest nagroda nosząca jego imię, połączona z grantem ufundowanym przez prezydenta Gdyni. Nagroda ta przyznawana jest przez Kapitułę Kolosów młodym podróżnikom, którzy nie przekroczyli 30 roku życia. Jedną z laureatek tej prestiżowej nagrody została Sylwia Bukowicka, wyróżniona za swój odważny projekt zdobycia dwóch ośmiotysięczników w trakcie jednego roku. W gronie nagrodzonych znaleźli się także Adam Pustelnik (2007), Wojciech Kozub (2010) oraz Michał Woroch (2016).

W miarę upływu lat, pamięć o Andrzeju Zawadzie była także pielęgnowana poprzez odsłonięcie tablic poświęconych jego osobie. Na przykład, w 2011 roku takie tablice zostały odsłonięte na Wiktorówkach, a w 2012 roku na fasadzie budynku przy ul. Francuskiej 49 w Warszawie, gdzie mieszkał przez 25 lat. Kolejnym ważnym wydarzeniem było odsłonięcie pomnika Andrzeja Zawady, które miało miejsce 19 września 2020 roku w Lądku-Zdroju.

W maju 2021 roku na rynku wydawniczym pojawiła się biografia Andrzeja Zawady pt. „Wszechmogący. Człowiek, który wymyślił Himalaje”, stworzona przez Piotra Trybalskiego i wydana przez Wydawnictwo Literackie. Biografia ta rzuca nowe światło na życie i osiągnięcia znanego alpinisty.

W 2022 roku postać Andrzeja Zawady zyskała nową interpretację w filmie „Broad Peak”, w którego rolę wcielił się Tomasz Sapryk. Ten film pozwala na nowo odkrywać pasje i wartości, jakie przyświecały Zawadzie w jego życiu.

---

Oceń: Andrzej Zawada

---