Tadeusz Nowakowski (pisarz)

---

Życiorys

Tadeusz Nowakowski przyszedł na świat 8 listopada 1917 roku w Olsztynie. Był synem dziennikarza oraz działacza narodowego Stanisława oraz Emilii z domu Gerke. W zimie 1920 roku jego rodzina przeniosła się z Olsztyna do Bydgoszczy, gdzie mieszkała do 1939 roku. Pierwsze lata spędzili przy ulicy Podgórnej nr 15 na Szwederowie, a następnie pod adresem ul. Świętej Trójcy 28.

Tadeusz uczęszczał do państwowego gimnazjum znajdującego się przy ulicy Grodzkiej, gdzie w 1936 roku zdał egzamin maturalny. Jego pasja do pisania ujawniała się już w szkole, gdzie publikował wiersze i felietony w lokalnych czasopismach „Ogniwa” oraz „Dziennik Bydgoski”. Dodatkowo współpracował z Studiem Rozgłośni Pomorskiej Polskiego Radia, które świeżo otworzyło swoje drzwi w Bydgoszczy.

W czasie, kiedy był uczniem, angażował się także w harcerstwo, będąc członkiem 4 Bydgoskiej Drużyny Harcerskiej im. Jana Kilińskiego, powszechnie znanej jako „Błękitna Czwórka Bydgoska”. W 1938 roku wstąpił na wydział filologii polskiej na Uniwersytecie Warszawskim, niestety jego nauka została przerwana przez wydarzenia września 1939 roku.

Nowakowski brał udział w kampanii wrześniowej jako ochotnik. Wraz z 14. włocławskim pułkiem piechoty przeszedł szlak bojowy do oblężonej Warszawy. Szczęśliwie uniknął niewoli i osiedlił się we Włocławku, gdzie przebywała jego matka oraz rodzeństwo. Niestety, 28 lutego 1941 roku został aresztowany przez gestapo, oskarżony o działalność w tajnej organizacji i redagowanie zakazanej gazetki. Dwa lata później, w 1942 roku, niemiecki sąd skazał go na karę śmierci, która została później zamieniona na 30 lat w więzieniach i obozach, takich jak m.in. w Inowrocławiu, Budziszynie, Zwickau oraz Eling-Vogelsang.

Wiosną 1945 roku został uwolniony przez aliantów i trafił do brytyjskiej strefy okupacyjnej. Zamieszkał w obozie dla wysiedleńców polskich w Haren (Ems), gdzie podjął pracę jako nauczyciel w polskim liceum. Od 1946 roku przebywał w Londynie, gdzie współpracował z polskimi wydawnictwami oraz sekcją polską radia BBC. Uczestniczył aktywnie w Związku Polaków Zagranicą, a od 1952 roku pełnił funkcję redaktora w Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa. W związku z tą pracą przeniósł się w 1953 roku na stałe do Monachium, gdzie dbał o literaturę i problemy kulturalne.

Pisywał pod pseudonimem Tadeusz Olsztyński, prowadząc m.in. program „Panorama dnia” oraz cotygodniowe gawędy „Przy kawiarnianym stoliku”. Jego debiut literacki miał miejsce w 1948 roku, kiedy to opublikował tom opowiadań wojennych pt. Szopa za jaśminami, w którym odnajdziemy wątki jego osobistych przeżyć więziennych oraz wspomnienia z Bydgoszczy. W roku 1957 sukcesem okazała się powieść Obóz Wszystkich Świętych, która została przetłumaczona na osiem języków oraz zyskała uznanie krytyki.

Nowakowski był autorem wielu zbiorów nowel, w tym Aleja dobrych znajomych oraz Niestworzone rzeczy wydanego w 1968 roku, a także licznych powieści. Napisał również sagę rodu Radziwiłłów, dostępną wyłącznie w Niemczech i USA. Jako reporter radiowy Radia Wolna Europa relacjonował pielgrzymki Jana Pawła II, które następnie ukazały się w sześciu tomach reportaży, co pozwoliło zdobyć mu nieformalny tytuł „reportera papieża”. Tworzył również jako poeta. Zbiór jego utworów pt. Za kurtyną snu zadebiutował w 2003 roku.

Współpracował ściśle ze środowiskiem pisarskim i artystycznym Niemiec, pisując dla dziennika Frankfurter Allgemeine Zeitung oraz współpracując z Die Zeit, a także z Bawarską Rozgłośnią Radiową. Tadeusz Nowakowski nie ograniczał się jedynie do literackiego dorobku, uczestniczył aktywnie w życiu społecznym Polonii i w Kraju. Należał do Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie, współpracował ze Światowym Związkiem Polaków, „Akademią Grydzewskiego”, „Grupą 47”, Bawarską Akademią Sztuk Pięknych i innymi organizacjami. W 1979 roku zasiadł w Oddziale Rady Narodowej RP w Republice Federalnej Niemiec.

Przez długi czas był delegatem Rządu RP w Londynie na Niemcy, a także przewodniczył Stowarzyszeniu na Rzecz Porozumienia Niemiecko-Polskiego w Monachium. Aktywnie uczestniczył w Polskim Ruchu Wolnościowym „Niepodległość i Demokracja”, działającym w latach 1945–1992. Był również członkiem Stowarzyszenia Pracowników Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa w Warszawie. Po powrocie z emigracji w 1990 roku był inicjatorem powstania i pierwszym prezesem Światowego Związku Bydgoszczan.

Wiosną 1995 roku Tadeusz Nowakowski przybył do Polski, z zamiarem osiedlenia się na stałe. Zmarł w Bydgoszczy 11 marca 1996 roku, po długiej chorobie cukrzycowej. Uroczystości pogrzebowe, którym przewodniczył bp Jan Nowak, miały miejsce w kościele parafialnym pw. Świętego Krzyża w Bydgoszczy. Spoczął na cmentarzu ewangelickim w Bydgoszczy.

Rząd RP na uchodźstwie uhonorował Tadeusza Nowakowskiego Krzyżem Kawalerskim, Krzyżem Oficerskim (13 lipca 1978) oraz Krzyżem Komandorskim (11 listopada 1990) Orderu Odrodzenia Polski. Prezydent RP Lech Wałęsa w 1993 roku nadał mu Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski. Olsztyn w 1991 roku oraz Bydgoszcz (27 września 1993) obdarzyły go tytułem Honorowego Obywatela.

27 czerwca 1996 roku, w bydgoskim kościele pw. Świętych Polskich Braci Męczenników otwarto Izbę Pamięci Tadeusza Nowakowskiego, w której zgromadzono liczne pamiątki po tym wybitnym pisarzu. Dnia 19 stycznia 2018 roku imię Tadeusza Nowakowskiego nadano IX Liceum Ogólnokształcącemu w Bydgoszczy.

Rodzina

Tadeusz Nowakowski, znany pisarz, miał złożone życie rodzinne. Od 1945 roku dzielił życie z Teresą Kiersnowską.

Z tego małżeństwa, które zakończyło się rozwodem, urodził się syn Krzysztof, który przyszedł na świat w Londynie w 1946 roku.

Później, w 1958 roku, Tadeusz ponownie wszedł w związek małżeński, tym razem z Danutą Anczakowską, a ceremonia miała miejsce w Monachium.

W wyniku tej relacji na świat przyszedł jego drugi syn, Marek Rafael, który urodził się w 1967 roku w Wielkiej Brytanii.

Dzieła

Proza

Tadeusz Nowakowski zasłynął jako autor wielu niezwykle interesujących dzieł. Jego twórczość prozatorska obejmuje szereg znaczących tytułów, w tym:

• szopa za jaśminami (1948),
• panna z drugiego piętra (1951),
• obóz Wszystkich Świętych (1957),
• syn zadżumionych (1959),
• saga rodu Radziwiłłów (1966),
• niestworzone rzeczy. zbiór opowiadań (1968),
• happy-end (1970),
• byle do wiosny (1975),
• wiza do Hrubieszowa (1979),
• nie umiera się w Miami (1991),
• urzeczenie (1993),
• „za kurtyną snu…” (2005).

Reportaże

W sferze reportażu autor również pozostawił swój ślad, tworząc dzieła, które odzwierciedlają jego unikalne spojrzenie na świat. Oto niektóre z jego reportaży:

• aleja dobrych znajomych (1968),
• reporter papieża (1980),
• w bagażniku Jego Świątobliwości (1981),
• volo papale (1982),
• na skrzydłach nadziei (1984),
• osiem dni w Ojczyźnie (1985),
• boeing św. Piotra (1986),
• kwiaty dla pielgrzyma (1987).

---

Oceń: Tadeusz Nowakowski (pisarz)

---