Franz Hipler

---

Życiorys

Franz Hipler przyszedł na świat 17 lutego 1836 roku w Olsztynie, w rodzinie związanej z handlem oraz Kościołem. Warto zaznaczyć, że z jego sześciu sióstr, pięć zdecydowało się na życie w Kongregacji św. Karola Boromeusza. W wieku dziesięciu lat rozpoczął edukację w progimnazjum w Reszlu. Jako uczeń, Hipler nie wyróżniał się szczególnie, gdyż jego wyniki były przeciętne. Od roku 1850 uczył się w gimnazjum braniewskim, gdzie uzyskał maturę w 1854, zaliczając głównie niższe oceny.

Następnie podjął studia z zakresu teologii i filozofii w miastach takich jak Wrocław, Monastyr, Lipsk oraz Monachium. Uczestniczył tam w wykładach z teologii, filozofii, filologii antycznej oraz prawa kościelnego. W tym czasie zajmował się także przekładami na niemiecki dzieł takich jak poezja Dantyszka oraz Kopernika. Dodatkowo, uczył się języka angielskiego. Po powrocie z Nadrenii, wstąpił do seminarium duchownego w Braniewie, gdzie 22 sierpnia 1858 roku został wyświęcony na kapłana.

Po święceniach został przydzielony do parafii w Postolinie, gdzie poza wykonywaniem funkcji kapłańskich, pracował nad poprawą swojego języka polskiego, co było szczególnie istotne, biorąc pod uwagę jego niemieckie pochodzenie oraz polskie otoczenie w Olsztynie. Po dziewięciu miesiącach ponownie udał się do Monastyru oraz Monachium (w latach 1859–1860), a w styczniu 1861 roku w Monachium obronił pracę doktorską, której tematem była rozprawa Dionysius, der Areopagite. Następnie podjął pracę duszpasterską w małej parafii w Gierzwałdzie.

W kolejnych latach, w 1863 roku, Franz Hipler został prefektem w Królewskim Liceum Hosianum w Braniewie. Rok później biskup Joseph Geritz powołał go do komisji, której zadaniem była weryfikacja poziomu nauczania języka polskiego w tamtejszym gimnazjum katolickim. W tym samym roku habilitował się i, jako privatdozent, rozpoczął pracę na Wydziale Teologicznym Liceum Hosianum, jednocześnie obejmując stanowisko wicerektora seminarium duchownego. W 1869 roku został rektorem, a w następnym roku profesorem zwyczajnym teologii pastoralnej.

Podczas wojny francusko-pruskiej pracował w polowym lazarecie w Tempelhof pod Berlinem. W 1870 roku, podczas I soboru watykańskiego, towarzyszył biskupowi Philippowi Krementzowi, pełniąc rolę doradcy teologicznego. Początkowo, podobnie jak większość środowiska hozjańskiego, był przeciwnikiem dogmatu o nieomylności papieży oraz ich prymatu, lecz w miarę postępu soboru zmienił swoje poglądy. Hipler polemizował z Ignazem von Döllingerem, swoim nauczycielem z Monachium, który sprzeciwiał się uchwałom soboru.

W 1877 roku miały miejsce objawienia Matki Bożej w Gietrzwałdzie. Ponieważ Franz Hipler biegle znał język polski, biskup Krementz zlecił mu przesłuchanie wizjonerek. Po dziesięciodniowym pobycie w Gietrzwałdzie zyskał pewność co do autentyczności tych wydarzeń; protokoły spisał w języku polskim oraz niemieckim. W trakcie swojej działalności badawczej nawiązał współpracę z polskimi uczonymi, szczególnie z krakowskiego środowiska, takimi jak Adolf Mułkowski – dyrektor Biblioteki Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz Franciszkiem Karlińskim – dziekanem Wydziału Filozoficznego Uniwersytetu Jagiellońskiego. Wspólnym osiągnięciem Hiplera oraz profesora Wincentego Zakrzewskiego, reprezentującego Komisję Historyczną Akademii Umiejętności, było wydanie dwóch tomów korespondencji Hozjusza, co zapoczątkowali wspólnie, z Krakowa uzyskując finansowanie na publikację (łącznie obaj historycy opublikowali ponad 2 tys. dokumentów, głównie listów).

Franz Hipler utrzymywał bliskie relacje z Komisją Historyczną Akademii Umiejętności i jego interakcje naukowe z polskimi badaczami, poza wymienionymi, były niezwykle szerokie. Korespondował i współpracował z co najmniej dwudziestoma pięcioma przedstawicielami polskiej społeczności intelektualnej. W tym czasie wzrastała pruska polityka kulturkampfu, co spowodowało, że władze berlińskie zaczęły podejrzliwie patrzeć na działania Hiplera. Mimo to, Franz Hipler twardo bronił praw Kościoła, sprzeciwiając się tzw. „ustawom majowym” (Maigesetze), które podporządkowywały Kościół polityce państwa.

W roku 1873 złożył wniosek o bojkot lekcji religii starokatolickiego księdza Paula Wollmanna w gimnazjum katolickim, co doprowadziło do zamieszek w Braniewie. Ostatecznie, po sprzeciwie wobec kontroli państwowej nad seminarium duchownym, które prowadził, władze zamknęły uczelnię 9 grudnia 1876 roku. Alumni musieli przenieść się do seminarium w Eichstätt w Bawarii. Pomimo wszystkich trudności, Hipler pozostawał lojalnym obywatelem, a po latach walki, otrzymał Order Orła Czerwonego IV klasy za swoje zasługi naukowe, co było odznaczeniem często przyznawanym przez króla.

Ksiądz Franz Hipler, jako kanonik warmiński, osiedlił się we Fromborku, gdzie zmarł 17 grudnia 1898 roku.

Wydawca

Franz Hipler jest znanym wydawcą, który w 1867 roku opublikował dzieło Bibliotheka Warmiensis oder Literaturgeschichte des Bisthums Ermland. Książka ta, wydana w Braunsbergu, stanowi ważny wkład w historię literatury regionu Warmii. Można ją znaleźć w wersji online.

---

Oceń: Franz Hipler

---